Sve mjere koje usvaja Evropska unija u oblasti zaštite životne sredine imaju svoj ekvivalent u nacionalnom zakonodavstvu. 27 zemalja članica Unije usvojile su zajedničke standarde i time ostvarile veliki napredak na putu očuvanja životne sredine. Na taj način im se omogućava da sopstvene ekološke probleme rješavaju na nadnacionalnom nivou.
Zaštita životne sredine predstavlja kamen temeljac odabranog pravca razvoja evropskih ekonomija i društava. Politika Evropske unije u ovoj oblasti doprinosi očuvanju, zaštiti i unapređenju kvaliteta životne sredine, zaštiti ljudskog zdravlja, racionalnom korišćenju prirodnih resursa i donošenju mjera na međunarodnom nivou, kojima se rješavaju regionalni ili svjetski problemi životne sredine.
Zaštita životne sredine nije samo jedna od sektorskih politika Evropske unije, već osnova svih ostalih javnih politika. Ona je blisko povezana sa ekonomskim i društvenim razvojem. Iz tog razloga, osnovne karakteristike javnih politika održivog razvoja u Evropi moraju da budu: globalno i zajedničko rješavanje problema klimatskih promjena, razdvajanje ekonomskog rasta od uništavanja životne okoline i intenzivne upotrebe prirodnih resursa, multidisciplinarni i međusektorski pristup rješavanju problema, uzimajući u obzir veoma široku lepezu sektorskih politika – od smanjivanja siromaštva i obrazovanja do implementacije principa dobre javne uprave.
Strategija održivog razvoja EU, ključni dokument koji definiše djelovanje Unije u zaštiti životne sredine, razmatra tri centralna pitanja. Prvo, njen je cilj da unaprijedi koherentnost i efikasnost nacionalnih, lokalnih i evropskih javnih politika razvoja. Drugo, strategija se bavi najvećim izazovima održivog razvoja kao što su: klimatske promjene, uticaj na javno zdravlje, degradacija prirodnih resursa, saobraćajno zagušenje i problemi korišćenja zemljišta. Konačno, strategija zahtijeva uspostavljanje sistemskog praćenja njenog sprovođenja, kao i njenih efekata.
Ulaganje i razvoj čistih tehnologija predstavljaju komparativnu prednost EU. Efikasnija upotreba resursa i ekonomija zasnovana na znanju predstavljaju razvojnu šansu koja će omogućiti dugoročniji socio-ekonomski razvoj. Stoga je EU izuzetno aktivna u provođenju politike zaštite klime, a zahtjev za ispunjenjem uslova iz Kjoto protokola o smanjenju emisije štetnih gasova u atmosferu odnosi se kako na sadašnje, tako i na buduće članice. EU je uspostavila i kontinuirano unapređuje sopstveni sistem “trgovine ugljen-dioksidom“, odnosno kvotama dozvoljene emisije za države i firme, koji bi trebalo da predstavlja jednu od osnova globalnog sistema trgovine “pravima zagađenja“. Takođe, za period od 2007. do 2013. godine 30% Kohezionog fonda EU, ili oko 105 milijardi evra, biće potrošeno na životnu sredinu.
U toku duge istorije razvoja politike EU u oblasti zaštite životne sredine, razvijala su se i osnovna polja saradnje država u ovoj oblasti i regulisanja pojedinih pitanja.
Prvo, radi se o skupu standarda i načela u vezi sa upravljanjem životnom sredinom. Ti principi su: princip prevencije, princip da se šteta po okolinu uklanja tamo gdje nastaje i princip integrisanog pristupa rješavanju problema zagađivanja životne sredine. Ovi principi predstavljaju osnovu pristupa EU regulaciji pitanja vezanih za životnu sredinu.
Drugo, EU je usvojila osnovne specifikacije ekoloških standarda, definišući sljedeće principe: princip očuvanja resursa, princip visokog nivoa standarda zaštite životne sredine i princip predostrožnosti, kojim se uspostavlja pravilo da se štetni efekti po životnu sredinu uvijek moraju predvidjeti, a ne razmatrati nakon što se manifestuju.
Treće, EU ulaže napore da zaštita životne sredine postane dio svih drugih javnih politika. Princip da zagađivač mora da plati za načinjenu štetu stoga je jedan od osnovnih principa javne politike uopšte. Na taj način se zagađivanje životne okoline vraća u ekonomsku jednačinu proizvodnje novih dobara ili usluga jer poskupljuje one proizvode čija potrošnja ili proizvodnja izaziva štetne efekte po životnu sredinu. Na taj način, zagađivači i “prljava industrija” postaju manje konkurentni.
Konačno, EU je usvojila princip da svaki akter mora preuzeti vlastitu ulogu u procesu zaštite životne sredine. Drugim riječima, na nivou Unije rješavaju se problemi koje je potrebno rješavati zajedno, dok nacionalne države, regioni i lokalne samouprave preuzimaju obavezu da sprovode usvojene smjernice preko instrumenata zaštite životne sredine.
Što se tiče instrumenata koje EU koristi za unapređivanje položaja životne sredine, oni se mogu svrstati u dvije kategorije. Prva kategorija obuhvata skup objektivnih, materijalnih standarda, koji se odnose ili na uspostavljanje limita emisije štetnih materija ili na propisivanje konkretnih standarda kvaliteta proizvoda ili procesa proizvodnje. Ovi standardi predstavljaju napore da se zajednički definiše količina štetnih materija koje se mogu ispustiti u atmosferu, ali i jasna pravila o tome koji nivoi štetnih materija u vodi i zraku predstavljaju ozbiljnu prijetnju po ljudsko zdravlje. Druga kategorija obuhvata pravila koja se odnose na različite procedure u okviru ekološkog menadžmenta, kao što su procedure monitoringa zagađenosti vazduha ili vode, pravila koja se odnose na transparentnost i dostupnost podataka vezanih za životnu sredinu i sl.
Mjere EU u oblasti životne sredine su krovne ili sektorske. Krovne mjere se odnose na sve javne politike i najbolji primjer je Direktiva o procjeni uticaja na životnu sredinu, čiji je cilj da sve javne politike postanu ekološki održive. Drugi primjeri su Direktiva o pristupu informacijama o životnoj sredini, koja predstavlja provođenje principa transparentnosti u oblasti zaštite životne sredine ili odluka o Evropskom registru zagađivača, koji omogućava provođenje principa da zagađivač treba da plaća. Sektorske mjere se odnose na niz posebnih oblasti, kao što su kvalitet vode, kvalitet vazduha, bioraznolikost, upravljanje otpadom i opasnim materijama i ekološki standardi kvaliteta proizvoda, objavljeno je na portalu ceppei.ba