Nova strategija Evropske unije za održivi rast i zaposlenost razvijena je i predstavljena u uslovima najteže ekonomske krize. Oslanja se na dva ključna stuba – inovacije i ekološki rast – ali će jednako morati da podrazumijeva i strožiji nadzor nad politikama država članica, ukoliko ne želi da ponovi neuspjehe Lisabonske agende
U novembru prošle godine, Evropska komisija je pokrenula javna savjetovanja o novoj strategiji Evropske unije koja bi trebala da zamijeni dosadašnju Lisabonsku agendu. Novi plan, koji se inače fokusira na ekološki rast i zaposlenost, definisao je četiri ključna prioriteta za narednih deset godina. To su: znanje i inovacije – Evropska komisija smatra da su znanje i tehnologije pokretači održivog rasta, a proizvodne i procesne inovacije ono što svakodnevno dobija na značaju; borba protiv isključenosti, koja u trenutnim uslovima zapravo znači borbu protiv nezaposlenosti; ekološki rast – Komisija upozorava da će se evropska poslovanja morati prilagoditi visokim cijenama energenata i većoj konkurentnosti, te da će se efikasnijim korišćenjem prirodnih resursa i energije, kao i primjenom najnovijih ekoloških tehnologija stimulisati privredni rast i stvarati nova radna mjesta i nove usluge. Posljednji element nove strategije čini tzv. „digitalna Evropa“ koja podrazumijeva razvoj modernijeg transporta i energetskih infrastruktura koji će da povećaju konkurentnost.
Na samitu u februaru ove godine, predsjednik Evropskog savjeta Herman van Rompej je pozvao na dosljednije provođenje i kontrolu procedura i aktivnosti koje predviđa strategija „Evropa 2020“. Jedna od glavnih kritika prethodne Lisabonske strategije sastojala se u tome što države članice nisu u potpunosti učestvovale u procesu, kontrola je bila suviše slaba, a za one članice koje nisu postigle predviđene kriterijume nije bilo sankcija.
Rompej je zato naglasio da nova strategija zahtijeva istinski osjećaj vlasništva među državama članicama, kao i njihovu posvećenost na najvišem nivou. „Ona mora postati naša zajednička odgovornost“, istakao je on, predlažući istovremeno da evropski samiti postanu mjesto odigravanja evropskog ekonomskog upravljanja. On je takođe rekao da bi, umjesto primjene sankcija, članice koje postignu postavljene ciljeve strategije trebalo nagraditi dodatnim sredstvima iz fondova EU.
Jedna od novina bile bi i tzv. šeme nadzora država članica koje bi pratile programe fiskalne stabilizacije i kontrole rasta, uzimajući u obzir nacionalna ograničenja javnih finansija. S tim ciljem, predviđeno je da se istovremeno obavlja nadzor i procjena ekonomskih ciljeva Strategije 2020 i onih iz Pakta za stabilnost i rast.
Da bi se postigla odlučnost zemalja članica u provođenju Strategije, Rompej je predložio pet kvantitavnih ciljeva u određenim rokovima i to u oblastima kao što su istraživanje i razvoj, tržište rada, tercijarno obrazovanje i smanjenje siromaštva. Prevedeno u cifre to bi značilo sljedeće – povećanje stope zaposlenosti stanovništva starog od 20 do 64 godine na najmanje 75%; podizanje procenta BDP-a koji se izdvaja za istraživanje i razvoj sa 1,9 na 3%; smanjenje emisije ugljen-dioksida za 20% do 2020. i povećanje udjela obnovljive energije za 20%; povećanje procenta stanovništva sa fakultetskom diplomom sa 31 na 40% i smanjenje stope siromaštva.
U tu svrhu, države članice mogle bi da dobiju podršku u vidu zajmova Evropske investicione banke ili iz strukturalnih i istraživačkih fondova. Rompej tako predlaže da bi se investiranje u ljudski kapital moglo podstaknuti fondovima iz Istraživačkog okvirnog programa ili strukturalnih fondova.
Nacionalne vlade treba da postignu dogovor o predloženim ciljevima do sastanka Evropskog savjeta krajem marta. One će takođe morati da dostave planove koji su specifični za njihove sopstvene etape razvoja u pogledu istraživačke infrastrukture, što znači da se više neće primjenjivati formula da „jedan model odgovara svima“.
Ekonomski stručnjaci često ističu da prethodna Lisabonska strategija, čiji je inače cilj bio da Evropu učini „najdinamičnijom svjetskom ekonomijom zasnovanom na znanju do 2010. godine“, nije uspjela zbog nedostatka odgovarajućih političkih instrumenata i finansijskih sredstava, kao i nedovoljne političke odlučnosti članica Unije da postignu zacrtane ciljeve.
Evropska komisija je takođe upozorila da bi decenija pred nama mogla biti izgubljena ukoliko evropski blok nastavi da neujednačeno i sporo provodi reforme. Trenutna finansijska i ekonomska previranja u nekolicini članica tog bloka pokazala su sve prednosti i mane pripadanja zajednici jedinstvene valute. Imajući to u vidu, a istovremeno prepoznavajući stvarne inovacije EU u modeliranju ekonomske integracije, kao i ovlašćenja Evropske komisije u nadzoru nad politikama članica EU, Strategija 2020 ima izglede da postavi Uniju na put održivog rasta i inovacija, objavio je portal reci.ba.